Küresel Sağlık Fonu'nda Büyük Açık: HIV, TB ve Sıtma Riski

AIDS, Verem ve Sıtmayla Mücadele Küresel Fonu'nun 2026-2028 dönemi için belirlediği 18 milyar dolarlık bütçe hedefine ulaşmakta zorlanılıyor. Şu ana kadar yalnızca 11,3 milyar dolarlık taahhüt alınması, HIV, tüberküloz ve sıtmanın kontrolünü tehlikeye attığı uyarısına neden oldu.

Önde gelen küresel bir sağlık fonuna yapılan bağışlardaki büyük açığın ardından savunucular, ölümcül bulaşıcı hastalıkların kontrol altına alınması mücadelesinde kritik bir dönemece girildiğini belirtiyor. Fonun 2026-2028 dönemi için talep ettiği 18 milyar dolarlık bütçeden 7 milyar doların üzerinde bir açık oluştu.

Büyük Bağışçılar Taahhütlerini Azalttı

Bu hayal kırıklığında, önde gelen bazı bağışçıların taahhütlerini düşürmesi veya ertelemesi etkili oldu. ABD, fonun en büyük bağışçısı olmaya devam etse de, bir önceki turdaki 6 milyar dolarlık taahhüdünü 4,6 milyar dolara kadar düşürdü. İngiltere de önceki 1 milyar sterlinlik taahhüdü yüzde 15 oranında azaltarak 850 milyon sterlin olarak açıkladı.

Özellikle G20 zirvesinde bağışta bulunamayan Fransa, Japonya ve Avrupa Komisyonu gibi kilit ortakların gelecekteki taahhütleri, fonun küresel hedeflere ulaşması için kritik önem taşıyor. Savunucular, Küresel Fon'un kurucu üyelerinden olan bu ülkeleri taahhütlerini en azından eski seviyede tutmaya çağırıyor.

Onlarca Yıllık İlerleme Tehlike Altında

Uluslararası AIDS Derneği ve diğer sağlık kuruluşları, Küresel Fon'un yenileme hedeflerinde eksik kalan her doların, kurtarılabilecek hayatları temsil ettiğini vurguluyor. Fon ortaklığı olan ülkelerde AIDS kaynaklı ölümlerin onlarca yılda yüzde 82 oranında azaldığı düşünüldüğünde, bu finansman açığının ilerlemeyi tersine çevirme riski taşıdığı belirtiliyor.

Uzmanlar, yetersiz fonlama nedeniyle en ağır HIV yükünü taşıyan yoksul ülkelerin 'hayat kurtaran hizmetleri kim alacak, kimler alamayacak' gibi zorlu ve imkansız seçimler yapmak zorunda kalacağını belirtiyor.

Finansman Modeli İçin Radikal Değişim Çağrısı

Araştırmacılar, yeni HIV önleyici ilaçlar, geliştirilmiş sıtma kontrol önlemleri ve tüberküloz tedavisindeki yenilikler sayesinde yeterli fonlamayla hastalıkların halk sağlığı tehdidi olmaktan çıkarılmasının yakın olduğunu belirtiyor. Ancak hedefe ulaşmak için finansman modelinin yeniden düşünülmesi gerekiyor.

Küresel Kalkınma Merkezi'nden uzmanlar, fonlama modelinin radikal bir şekilde gözden geçirilmesini önererek, en yoksul ülkelere hibe verilmesini, daha zengin ülkelere ise kredi verilmesini teklif etti.