Giderek Yayılıyor: Anksiyete Bozukluğu Ne Anlama Geliyor?

Hepimiz zaman zaman endişeleniriz. İş görüşmesi öncesi kalp çarpıntısı, sınav gecesi uyuyamama ya da yeni bir şehirde taşınmanın getirdiği tedirginlik normaldir. Ancak bu hisler günlerce, haftalarca sürüyor, kişi işine, ilişkilerine, uykusuna müdahale ediyor ve ne zaman biteceği belirsiz hâle geliyorsa, işte o zaman anksiyete bozukluğundan bahsediliyor.

Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre, 2021 yılında yaklaşık 359 milyon kişi dünya çapında bir anksiyete bozukluğu yaşadı. Bu, tüm ruh sağlığı rahatsızlıkları arasında en yaygın olanlardan biri. Ayrıca bu kişilerden yalnızca dörtte bir kadarı uygun tedaviye erişebiliyor.

Kimler, neden risk altında?

Birleşik Amerika'daki veriler göstermiş ki, yetişkinlerin yaklaşık %19'u son bir yıl içinde bir anksiyete bozukluğu yaşamış; kadınların oranı erkeklerden belirgin şekilde yüksek. Örneğin, kadınlarda %23.4 iken erkeklerde %14.3 oranında görülmüş.

Risk faktörleri çok sayıda: genetik yatkınlık, çocuklukta yaşanan travmatik deneyimler, kronik hastalıklar, yoğun stresli yaşam koşulları… Üniversitelerden yapılan bir çalışmaya göre, gelir seviyesi artmış ve kentsel alanlarda yaşayan bireylerde de anksiyete vakalarının artış gösterdiği raporlandı.

Belirtiler, 'kendimi böyle mi hissediyorum?' sorusuyla başlar

Anksiyete bozukluğu denince yalnızca 'çok endişelenmek' akla gelmemeli. Uzmanlar şu belirtileri dikkatle izlemek gerektiğini söylüyor:

• Sürekli huzursuzluk, oturamama, tedirginlik hissi.
• Konsantrasyon güçlüğü, karar verememe hali.
• Fiziksel belirtiler: çarpıntı, terleme, titreme, kas gerginliği.
• Günlük işlevlerde düşüş: iş, okul, sosyal yaşam olumsuz etkilenmiş.

Pek çok kişi bu belirtileri 'ben zaten hep yaşarım' diye geçiştiriyor. Ancak bu durum bir bozukluk olduğunda, tedavi edilmezse yaşam kalitesini ciddi biçimde düşürebiliyor.

Tedavi mümkün ama erken müdahale önemli

Neyse ki anksiyete bozukluklarının etkin tedavileri var. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), maruz kalma terapileri, bazı ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri bunların başında geliyor. Örneğin düzenli uyku, fiziksel aktivite, dijital detoks gibi adımlar belirtilerin şiddetini azaltabiliyor.

Ancak erişim hâlâ büyük bir sorun: DSÖ'ye göre yalnızca yaklaşık dörtte biri tedavi alıyor çünkü ruh sağlığı hizmetleri pek çok ülkede yeterince yaygın değil. Tedaviye ulaşamamak, kişilerin sosyal izolasyon yaşamasına, iş gücü kaybına ve daha ciddi ruh sağlığı koşullarına zemin hazırlayabiliyor.

Gençler daha savunmasız

18–29 yaş aralığına bakıldığında, anksiyete bozukluğu riskinin daha yüksek olduğu görülüyor. Üniversite dönüşümler, iş hayatına geçiş, sosyal medya baskısı ve belirsiz gelecek kaygısı bu kuşağın yükünü artırıyor.

Uzmanlar, 'tedaviyi yalnızca kişisel mesele olarak değil, toplumsal bir sağlık sorunu olarak ele almalıyız' diyerek, gençler için erken destek ve eğitim programlarına dikkat çekiyor.

Anksiyete, 'biraz fazla tedirginlik'ten ibaret değil; gündelik yaşamı etkileyebilecek bir sağlık durumudur. Ancak konuşulması, anlaşılması ve erken müdahalesiyle kontrol altına alınabilir.

Eğer kendinizde ya da çevrenizdekilerde uzun süredir süren, kontrol edilemeyen kaygı hali varsa; bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşmekten çekinmeyin. Çünkü yardım aramak, güçsüzlük değil, ilk adımdır.