BM Raporu: 'Gıda ve Fosil Yakıtların Saatlik Zararı 5 Milyar Dolar!'

Birleşmiş Milletler tarafından yayımlanan kapsamlı 'Küresel Çevre Görünümü' (Global Environment Outlook - GEO) raporu, insanlığın mevcut üretim ve tüketim alışkanlıklarının gezegene kestiği faturayı korkunç rakamlarla ortaya koydu. Uzmanlar, 'çöküş kaçınılmaz hale gelmeden' acil dönüşüm çağrısı yaptı.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) öncülüğünde 200'den fazla bilim insanının katkısıyla hazırlanan ve dünyanın en kapsamlı çevre değerlendirmelerinden biri olan Küresel Çevre Görünümü (GEO) raporu, gezegenin geleceği adına alarm zillerini en yüksek perdeden çaldı. 9 Aralık 2025 tarihinde yayımlanan rapora göre, sürdürülemez gıda üretimi ve fosil yakıt kullanımı, çevreye her saat başı yaklaşık 5 milyar dolarlık (yaklaşık 3.8 milyar sterlin) zarar veriyor. Bu devasa maliyet, sadece ekonomik bir kayıp değil, aynı zamanda insanlığın yaşam destek sistemlerini çökerten bir kriz olarak tanımlanıyor.

Görünmeyen Maliyetler: Yılda Trilyonlarca Dolarlık Yıkım

Raporun en çarpıcı bölümlerinden biri, mevcut ekonomik sistemlerin göz ardı ettiği 'dışsallıklar' (externalities) üzerine yoğunlaşıyor. Fosil yakıtların yakılması, endüstriyel tarım ve doğal kaynakların aşırı tüketimi, her yıl trilyonlarca dolarlık çevresel hasara yol açıyor. Rapora göre, kömür, petrol ve doğalgaz kullanımının neden olduğu hava kirliliği ve iklim değişikliği ile endüstriyel tarımın yarattığı biyoçeşitlilik kaybı ve toprak bozulması, toplamda yıllık 45 trilyon dolarlık bir çevresel zarara neden oluyor.

Bu zararın sektörel dağılımına bakıldığında, gıda sistemi tek başına yaklaşık 20 trilyon dolarlık bir maliyetle listenin başında yer alıyor. Onu 13 trilyon dolarla ulaşım sektörü ve 12 trilyon dolarla fosil yakıta dayalı elektrik üretimi takip ediyor. Uzmanlar, bu gizli maliyetlerin ürün fiyatlarına yansıtılmadığını, ancak faturanın insan sağlığı, ekosistem çöküşü ve iklim felaketleri olarak ödendiğini vurguluyor.

Üçlü Gezegen Krizi: Artık Sadece Çevre Sorunu Değil

Raporun eş başkanı Profesör Robert Watson, karşı karşıya kalınan durumun ciddiyetini şu sözlerle özetliyor: 'İklim krizi, doğanın yok oluşu ve kirlilik artık sadece çevresel sorunlar olarak görülemez. Bunlar ekonomimizi, gıda güvenliğimizi, su kaynaklarımızı ve insan sağlığını baltalayan, aynı zamanda dünyanın birçok yerinde çatışmalara yol açan ulusal güvenlik meseleleridir.'

Raporda, 'üçlü gezegen krizi' olarak adlandırılan iklim değişikliği, biyoçeşitlilik kaybı ve kirliliğin birbirini tetikleyen bir döngüye girdiği belirtiliyor. Artan dünya nüfusuyla birlikte gıda ve enerjiye olan talebin yükselmesi, bu krizleri daha da derinleştiriyor. Mevcut gidişatın devam etmesi halinde, 1.5 derece küresel ısınma hedefinin aşılacağı ve gezegenin kendini yenileme kapasitesinin kalıcı olarak hasar göreceği uyarısı yapılıyor.

Acil Dönüşüm ve 'Siyasi Cesaret' Çağrısı

UNEP raporu, felaket senaryolarının yanı sıra çözüm yollarını da sunuyor. Uzmanlar, sürdürülebilir bir dünyanın hala mümkün olduğunu, ancak bunun için 'siyasi cesaret' ve küresel finans sisteminde köklü reformlar gerektiğini belirtiyor. Raporda öne çıkan çözüm önerileri şunlar:

• Zararlı Teşviklerin Kaldırılması: Hükümetlerin fosil yakıtlar, tarım ve madencilik sektörlerine sağladığı yıllık yaklaşık 1.5 trilyon dolarlık çevreye zararlı teşviklerin (sübvansiyonların) derhal kaldırılması veya yeşil dönüşüm için yeniden düzenlenmesi gerekiyor. Sadece fosil yakıt teşviklerinin kaldırılmasının bile küresel emisyonları üçte bir oranında azaltabileceği hesaplanıyor.
• Gerçek Fiyatlandırma: Gıda ve enerji fiyatlarının, çevresel maliyetleri de kapsayacak şekilde yeniden belirlenmesi öneriliyor. Ancak bu geçiş sürecinde yoksul kesimlerin korunması için 'evrensel temel gelir' gibi sosyal güvenlik ağlarının güçlendirilmesi gerektiği vurgulanıyor.
• Yeşil Yatırımın Getirisi: Rapora göre, iklim eylemi için yapılacak harcamalar, eylemsizliğin maliyetinden çok daha düşük. 2070 yılına kadar iklim eyleminin sağlayacağı ekonomik faydanın yıllık 20 trilyon doları, 2100 yılına kadar ise 100 trilyon doları bulabileceği tahmin ediliyor.

Raporun diğer eş başkanı Edgar Gutiérrez-Espeleta, 'Çöküş kaçınılmaz hale gelmeden insan sistemlerimizi dönüştürmek için bu acil bir çağrıdır' diyerek, hükümetleri ve özel sektörü, kâr odaklı kısa vadeli planlar yerine gezegenin sınırlarına saygılı uzun vadeli stratejiler benimsemeye davet ediyor.

The Guardian