ABD'de her yıl 1 Ekim'de başlayıp ertesi yıl 30 Eylül'de sona eren mali yılın ardından, federal hükümeti finanse etmek için Kongre'nin 'appropriation' yani harcama yetkisi veren yasaları çıkarıp imzalaması gerekiyor. Ancak 2025 mali yılına girerken bu süreç işlemedi: Kongre bütçeyi ya da geçici finansman sağlayan tasarıyı zamanında onaylayamadı. Bu durumda federal hükümet – devletin bazı bölümleri – 'kapanmış' sayıldı.
Kapanma nedir?
'Kapanma' (government shutdown), federal kurumların harcama yetkisini yitirdiği ve mali yıl başlangıcında ya da geçici bir bütçe olmadan işlerliği sürdüremediği durumda devreye giriyor.
ABD kanunlarına göre Kongre, mali yılın başlangıcı olan 1 Ekim'de bütçeyi çıkaramazsa, 'continuing resolution' adı verilen geçici bütçe yasalarıyla hükümetin faaliyetleri finanse edilene kadar açık kalması gerekir.
Ancak geçici finansman da çıkarılamazsa, birçok kurum 'temel olmayan' işlerini durdurur, çalışanlar ücretsiz izne çıkarılır veya maaş alamadan çalışmak zorunda kalır. Örneğin bazı hizmetler askıya alınır, milli parklar kapanabilir.
ABD Hükümeti neden kapandı?
Federal hükümetin kapanmaması için 2025 mali yılının sona erdiği 30 Eylül'e kadar Kongre'de anlaşma sağlanması gerekiyordu. Ancak, hükümetin 21 Kasım'a kadar faaliyetlerini sürdürebilmesini sağlayacak kısa vadeli harcama tasarısı Senato'da reddedildi. Bu tasarı, Cumhuriyetçilerin hazırladığı ve 19 Eylül'de Temsilciler Meclisi'nden geçmiş bir tasarıydı.
Demokratlar, tasarının içine milyonlarca Amerikalının aldığı sağlık yardımlarının süresini uzatacak bir madde eklemek istediler. Fakat Cumhuriyetçi senatörler buna karşı çıkınca Demokrat üyeler tasarının aleyhinde oy kullandı. Söz konusu sağlık yardımlarının süresi bu yılın sonunda doluyor. Cumhuriyetçiler ise, bu yardımların uzatılmasının ayrı bir süreçte ele alınması gerektiğini savundu.
Seçim kampanyasında federal hükümeti yeniden yapılandırma sözü veren ABD Başkanı Donald Trump, Aralık ayına kadar yaklaşık 300 bin federal çalışanın işten çıkarılmasını planladığını açıklamıştı. Trump, kapanmanın daha fazla federal istihdam ve program kesintisine yol açabileceği konusunda Demokrat Kongre üyelerini uyardı.
ABD'de geçmişteki hükümet kapanmaları
ABD'de hükümet kapanmaları yeni bir durum değil; geçmişte birçok kez benzer olaylar yaşandı:
- 1976–1980: Bütçe açığı ('funding gap') yaşandı, ancak tam kapanmalar nadirdi.
- 1995 (13–19 Kasım) – Başkan Bill Clinton: Yaklaşık 5 gün süren kapanma.
- 1995‑1996 (16 Aralık 1995 – 6 Ocak 1996) – Bill Clinton: Yaklaşık 21 gün süren daha büyük kapanma; eğitim, sağlık ve çevre harcamaları üzerinde anlaşmazlık.
- 2013 (1–17 Ekim) – Başkan Barack Obama: 16 gün süren kapanma; sağlık reformu bağlamında harcama yasası çıkarılamadı.
- 2018‑2019 (22 Aralık 2018 – 25 Ocak 2019) – Başkan Donald Trump: 34–35 gün süren, tarihin en uzunlerinden biri.
- 2025 (1 Ekim 2025 – devam ediyor) – Donald Trump dönemi: Mali yıl için bütçe ya da geçici finansman çıkarılamaması nedeniyle kapanma; süreci hâlâ sürüyor.
Kapanmalar genellikle mali yıl başlangıcı olan 1 Ekim civarında tetikleniyor ve kamu çalışanları, hizmetler ve ekonomi doğrudan etkileniyor.
Ne sonuçlara yol açtı?
- Yüz binlerce federal çalışan ücretsiz izne çıkarıldı veya maaş alamadan çalışmak zorunda kaldı.
- Havaalanlarında uçuş iptalleri ve trafik kontrol kulelerinde personel eksikliği görüldü.
- Sosyal yardım programlarında aksama yaşandı; örneğin gıda yardımı programlarında milyonlarca kişi için belirsizlik arttı.
- Ekonomik büyüme üzerinde olumsuz etkiler ortaya çıktı: Kapanma haftalık bazda GSYH büyümesini 0,1 puana kadar azaltabiliyor.
- Analizler, 2025 kapanmasının ABD ekonomisine 7 ila 14 milyar dolar arasında maliyet çıkarabileceğini gösteriyor.
Ekonomi ve piyasalara etkisi
- Güven ve belirsizlik: Hükümetin kapanması, politik istikrarsızlık sinyali verir. Piyasalar belirsizlikten hoşlanmaz ve yatırım kararları ötelene bilir.
- Kamu çalışanlarının harcama gücü düşer: Ücretsiz izne çıkarılan ya da maaş alamayan çalışanların harcaması azalır; iç talep zayıflar.
- Hizmet gecikmeleri ve özel sektör etkileri: Kamu‑proje onayları, altyapı yatırımları, izinler gibi işlerin durması özel sektörü de etkiler.
- Döviz ve finansal piyasalar: ABD'nin büyük ekonomisi olması nedeniyle hükümet kapanması küresel algıyı etkiler; güvenli liman arayışları ve doların değerinde dalgalanmalar görülebilir.
- Uzun vadeli etkiler: Kapanma sonlandırılsa bile kaybedilen ekonomik aktivite tamamen geri dönmeyebilir; örneğin 2018‑2019 kapanmasında bazı kayıplar kalıcı oldu.
Her ne kadar federal hükümet kapanması kısa vadeli bir politik kriz gibi görünse de, etkileri ekonomide derinleşebilir ve küresel bağlantılar üzerinden yankı bulabilir. 2025 kapanması, bütçe uzlaşmazlığı ve partiler arası çatışmanın somut bir sonucu oldu; sadece kamu çalışanlarını değil, ekonomi‑finans dünyasını da sarstı.
ABD HÜKÜMETİ'NİN KAPANMASIYLA İLGİLİ SON GELİŞMELER
ABD'de hükümete ocak ayı sonuna kadar finansman sağlanmasını öngören bütçe tasarısı, Senato'da yapılan oylamada 40'a karşı 60 oyla kabul edildi.
Tasarıya 1 Cumhuriyetçi senatör karşı çıkarken, Demokrat veya bağımsız senatörlerden ise 8 'evet' oyu geldi. Tasarı, kapanma sırasında işten çıkarılması planlanan 4 binden fazla federal çalışanın işinde kalması hükmünü de içeriyor.
