Müzik Yok, Neden Yok: Tarihin En Tuhaf Salgını '1518 Dans Vebası'

Tarih kitaplarında veba salgınları, savaşlar veya kıtlıklar sıkça yer alır. Ancak 1518 yılının Temmuz ayında, bugünkü Fransa'nın Strazburg (Strasbourg) kentinde yaşananlar, akla mantığa sığmayacak türden bir felaketti. Bir gün, Frau Troffea adında bir kadın sokağa çıktı ve aniden, hiç müzik olmamasına rağmen çılgınca dans etmeye başladı. Durdurulamıyordu. Yorgunluktan bayılana kadar dans etti, uyandığında ise tekrar devam etti.

Bu olay tek bir kişiyle sınırlı kalsaydı, belki de sadece 'delilik' denilip geçilecekti. Ancak bir hafta içinde 34 kişi, bir ay içinde ise yaklaşık 400 kişi ona katıldı. Sokaklar, iradeleri dışında zıplayan, çığlık atan ve ayakları kanlar içinde kalana kadar tepinen insanlarla doldu. Tarihe Dans Vebası (Dancing Plague) olarak geçen bu olayda, onlarca insan kalp krizi, felç veya yorgunluktan hayatını kaybetti.

Doktorların Ölümcül Reçetesi: 'Daha Fazla Dans Edin!'

Şehrin yöneticileri ve doktorlar, bu durumu 'sıcak kan hastalığı' olarak teşhis etti. Çözüm olarak sundukları reçete ise felaketi daha da büyüttü: 'Bu hastalığı atmaları için daha fazla dans etmeleri gerek!'

Belediye, dans edenler için özel ahşap platformlar kurdu, hatta onlara eşlik etmesi için müzisyenler ve profesyonel dansçılar kiraladı. Ancak bu hamle, kitlesel histeriyi beslemekten başka bir işe yaramadı. Müzik, trans halindeki kalabalığı daha da coşturdu ve ölümler hızla arttı.

Tarihçiler ve bilim insanları, yüzyıllardır bu olayın nedenini çözmeye çalışıyor. Öne çıkan iki güçlü teori var:

Çavdar Mahmuzu Zehirlenmesi (Ergotizm)

O dönemde ekmek yapımında kullanılan çavdarlara bulaşan ergot mantarı, LSD ile benzer kimyasal yapıya sahip toksik bir maddedir. Bu maddeyi tüketenlerde halüsinasyonlar, kasılmalar ve kontrolsüz hareketler görülür. Ancak bazı uzmanlar, ergotizmin genellikle uzuvlarda kangren ve hareketsizliğe yol açtığını, günlerce süren enerjik bir dansı açıklayamayacağını savunur.

Kitlesel Histeri ve Aziz Vitus Laneti

En kabul gören teori, kitlesel psikojenik hastalık (mass psychogenic illness) durumudur. O dönem Strazburg halkı; kıtlık, çiçek hastalığı ve frengi salgınlarıyla boğuşuyordu. Aşırı stres altındaki toplum, Aziz Vitus'un (dansçıların koruyucu azizi) günahkarları dans ettirerek cezalandıracağına dair bir batıl inanca sahipti.

Frau Troffea'nın başlattığı bu kıvılcım, korku ve inançla birleşerek bir 'sosyal bulaşma' yarattı. İnsanlar, lanetlendiklerine inandıkları için transa geçtiler.

Olay, ancak dansçıların Aziz Vitus tapınağına götürülüp, kırmızı ayakkabılar giydirilerek etraflarında dualar edilmesiyle son buldu. Bu da olayın psikolojik kökenli olduğunun en büyük kanıtıydı.