İçinde Hiç 'E' Harfi Olmayan Kitap: Gadsby Romanının Hikayesi

Bir cümle kurmaya çalışın ve içinde alfabenin en yaygın sesli harfi olan 'E'yi kullanmayın. Zor değil mi? Peki ya 50.000 kelimelik, olay örgüsü olan koca bir romanı bu şekilde yazabilir misiniz? Amerikalı yazar Ernest Vincent Wright, 1939 yılında imkansız denileni yaptı ve 'Gadsby' adlı romanını, İngilizcede en sık kullanılan 'E' harfini tek bir kez bile kullanmadan (Lipogram tekniğiyle) yazarak edebiyat tarihinin en büyük inatlaşmasına imza attı.

Yazar, bu süreçte yanlışlıkla basmamak için daktilosundaki 'E' tuşunu söküp attı. Ortaya çıkan eser, sadece bir roman değil; insan zihninin kısıtlamalar altında nasıl yaratıcı çözümler bulabildiğinin en somut kanıtı oldu.

'The' Kelimesi Olmadan İngilizce Yazmak

İngilizcede 'the', 'he', 'she', 'have', 'be' gibi cümlenin belkemiğini oluşturan en temel kelimelerin hepsinde 'E' harfi vardır. Wright, bu kelimeleri kullanamadığı için dili adeta yeniden icat etmek zorunda kaldı.

Zamir Sorunu: Karakterlerden bahsederken 'he/she' (o) diyemediği için sürekli isimlerini kullanmak veya dolaylı anlatımlar yapmak zorundaydı.

Geçmiş Zaman Yasağı: İngilizcede geçmiş zaman eki '-ed' (played, walked) olduğu için fiilleri geçmiş zamanda çekimleyemedi. Bunun yerine sürekli şimdiki zaman veya dolaylı fiiller kullandı.

Akıcılık: Eleştirmenler, kitabın dilinin bu kısıtlamalara rağmen şaşırtıcı derecede akıcı olduğunu ve okuyucunun, eğer önceden uyarılmazsa, bir harfin eksik olduğunu fark etmesinin zor olduğunu belirtiyor.

Yazarın Hazin Sonu

Ernest Vincent Wright, bu kitabı yazmak için 5.5 ay boyunca gece gündüz çalıştı. Amacı, dilin sınırlarını zorlamaktı. Ancak ne yazık ki kitabının basıldığını göremeden, yayınlandığı gün (1939) hayata veda etti.

Daha da kötüsü, kitabın basıldığı deponun yanması sonucu ilk baskıların çoğu kül oldu. Bu talihsizlikler zinciri, 'Gadsby'yi uzun süre unutulmuş bir eser haline getirse de, kitap bugün nadir eserler koleksiyoncularının en çok aradığı parçalardan biri ve Oulipo (kısıtlamalı edebiyat) akımının öncüsü kabul ediliyor.

Türkçe Bir Örnek: 'E'siz Roman

Bu zorlu teknik Türkçede de denendi. Yazar Yalçın Tosun, 'E' harfini hiç kullanmadan yazdığı öykülerle dilimizin esnekliğini test etti. Türkçede sesli uyumu kuralları nedeniyle 'E'siz yazmak (A, I, O, U ile çalışmak), İngilizceye göre farklı bir matematik gerektirse de, Wright'ın açtığı bu yol, edebiyatın bir 'matematik oyunu' olabileceğini tüm dünyaya gösterdi.