20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü'nün Tarihi ve Önemi

Her yıl 20 Kasım tarihi, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu tarafından 1989 yılında kabul edilen Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin (ÇHDS) yıl dönümü olarak tüm dünyada Dünya Çocuk Hakları Günü adıyla anılmaktadır. Bu özel gün, çocukların temel haklarının uluslararası düzeyde tanınması ve korunması amacıyla yapılan küresel çabaların merkezindedir. Sözleşme, 2 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, Amerika Birleşik Devletleri hariç tüm BM üye ülkeleri dahil olmak üzere en geniş katılımla onaylanan uluslararası insan hakları belgesi olma özelliğini taşımaktadır. Sözleşme, çocukların yetişkinlerden farklı ihtiyaçlara ve bu ihtiyaçları güvence altına alan özel haklara sahip olduğu gerekliliğinden yola çıkmıştır.

Sözleşmenin Dört Temel İlkesi ve Kapsamı

Toplam 54 maddeden oluşan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, çocukların yaşam, gelişim, korunma ve katılım haklarını güvence altına almayı hedefler. Sözleşmenin dayandığı dört temel ilke bulunmaktadır:

• Ayrım Gözetmeme (Madde 2): Her çocuğun ırk, renk, cinsiyet, din, dil, siyasal veya başka bir görüş, ulusal, etnik veya sosyal köken, mülkiyet, engellilik veya herhangi başka bir durum gözetmeksizin eşit haklara sahip olması.
• Çocuğun Yüksek Yararı (Madde 3): Çocukları ilgilendiren her türlü eylem ve kararda çocuğun yüksek yararının temel alınması.
• Yaşama ve Gelişme Hakkı (Madde 6): Her çocuğun doğuştan gelen yaşama hakkına sahip olması ve taraf devletlerin çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için mümkün olan azami çabayı göstermesi.
• Katılım Hakkı (Madde 12): Çocuğun kendisini etkileyecek tüm konularda görüşünü serbestçe ifade etme hakkına sahip olması ve görüşlerine gereken önemin verilmesi.

Bu ilkeler çerçevesinde; sağlık, eğitim, dinlenme, oyun, istismardan ve sömürüden korunma gibi haklar uluslararası güvence altına alınmıştır.

Küresel Sorunlar ve Süregelen Hak İhlalleri

Çocuk Hakları Günü bir kutlama olmasının ötesinde, dünyadaki hak ihlallerini gündeme taşıyan kritik bir farkındalık günüdür. Sözleşmenin varlığına rağmen, küresel çapta milyonlarca çocuk, savaş, yoksulluk, eğitimde fırsat eşitsizliği, ihmal ve istismar gibi ağır sorunlarla yüzleşmektedir. Özellikle savaş ve çatışma bölgelerinde çocuklar, eğitim ve sağlık hizmetlerinden mahrum kalmakta, yerlerinden edilmekte ve ağır travmalar yaşamaktadırlar. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre dünya genelinde yüz milyonlarca çocuğun çocuk işçiliği gibi sömürü biçimleriyle karşı karşıya kalması, sözleşme hükümlerinin tam olarak hayata geçirilemediğini göstermektedir.

Taraf devletler, sözleşme ile üstlendikleri yükümlülükleri yerine getirme konusunda kaydettikleri ilerlemeleri, kurulan Çocuk Hakları Komitesi'ne düzenli olarak rapor etmekle yükümlüdür. Bu gün, tüm bireyleri ve kurumları, çocukların eşit haklara sahip olduğu ve her türlü tehlikeden korunduğu bir dünya için sorumluluk ve duyarlılığa davet etmektedir.